Osmanlije su razvile sofisticiranu mrežu pomorskih ruta koje su se protezale od Sueza i Adenskog zaljeva do obala Indije, Malajskog arhipelaga i Kine. Postoje zapisi da su osmanski brodovi doplovili do luka u Kambodži i Vijetnamu, gdje su trgovali i uspostavljali diplomatske kontakte sa lokalnim vladarima.
Osmansko doba istraživanja predstavlja jednu od manje poznatih, ali izuzetno važnih epoha u historiji osmanske ekspanzije. Suprotno uvriježenom mišljenju da su Osmanlije bili isključivo kopnena sila, njihovo prisustvo na morima Indijskog okeana i trgovačkim rutama istoka svjedoči o imperijalnim ambicijama koje su se protezale daleko izvan granica Anadolije i Balkana.
Još od osvajanja Egipta 1517. godine, Osmanlije su razumjele stratešku važnost kontrole Crvenog mora i Perzijskog zaljeva. Ove “morske arterije” bile su ključne za trgovinu začinima, luksuznom robom i političkim uticajem u tadašjem muslimanskom svijetu. Sultan Selim I i kasnije Sulejman I započeli su ambiciozne pomorske kampanje kako bi zaustavili portugalsku dominaciju u Indijskom okeanu te osigurali nesmetan protok bogatstava iz Azije ka osmanskim lukama.
Ono što Osmansko doba istraživanja čini posebnim jeste njegov dualni karakter.
Sa jedne strane, osmanska flota pod vodstvom admiralā poput Piri Reisa i Sefer Reisa vodila je žestoke bitke protiv Portugalaca kod Hormuza i u vodama Indije. Bitka kod Diu-a 1538. godine bila je jedan od najznačajnijih sukoba u kojem su osmanske snage, predvođene Hadim Sulejman-pašom, pokušale preuzeti kontrolu nad strateškim prolazima Indijskog okeana. Iako neuspješna, ova bitka pokazala je odlučnost Osmanlija da se suprotstave portugalskoj hegemoniji.
S druge strane, Osmanlije su se oslanjale na diplomaciju i trgovinske mreže kako bi osigurale povoljan položaj u dalekim regijama. Posebno su se isticali osmanski odnosi sa sultanatom Aceh na Sumatri, koji su rezultirali vojnom i ekonomskom saradnjom. Osmanlije su slali vojne instruktore i oružje kako bi pomogli Acehu u borbi protiv portugalskih nasrtaja, dok su zauzvrat dobili pristup vrijednim izvorima bibera i drugih začina.
Osmanski politički vrh, predvođen vizirima poput Mehmed-paše Sokolovića, shvatio je važnost trgovinskih ruta te uveo sistem redovnih karavana i morskih konvoja koji su prevozili dragocjene začine, svilu i druge robe iz Jemena ka Mediteranu. Osmanlije su razvile i sofisticiranu mrežu pomorskih ruta koje su se protezale od Sueza i Adenskog zaljeva do obala Indije, Malajskog arhipelaga i Kine. Postoje zapisi da su osmanski brodovi doplovili do luka u Kambodži i Vijetnamu, gdje su trgovali i uspostavljali diplomatske kontakte sa lokalnim vladarima.
Osmanlije su također ulagale u pomorsku infrastrukturu – pomorski arsenali u Suezu i Basri su modernizovani, a brodogradilišta u Mochi i Lahsi osposobljena za izgradnju ratnih brodova. Također, osmanski kartografi poput Katiba Čelebije aktivno su preuzimali evropske i arapske geografske spoznaje, kreirajući precizne mape i navigacione priručnike koji su pomagali u plovidbi. Piri Reis je izradio slavnu kartu svijeta, koristeći podatke prikupljene iz evropskih i islamskih izvora, što nam danas pruža dragocjene uvide u tadašnje pomorske rute i obale.
Međutim, krajem 16. stoljeća, osmanska ekspanzija u Indijskom okeanu počela je slabiti. Portugalci su, iako uzdrmani, nastavili održavati svoje trgovačke enklave, dok su ekonomski problemi i unutrašnje borbe u Osmanskom Carstvu ograničile daljnje investicije u pomorske avanture. Ipak, do tada su Osmanlije već ostavile dubok trag u globalnoj trgovini i pokazale da su bile sposobne da budu ne samo kopnena, već i okeanska sila.
Osmansko doba istraživanja ostaje dokaz da historija nije crno-bijela priča o dominaciji Zapada nad Istokom. Naprotiv, to je period u kojem su Osmanlije aktivno oblikovale pomorsku historiju svijeta, pokazujući zavidnu diplomatsku spretnost, vojnu snagu i ekonomsku viziju koja je odjekivala daleko izvan granica njihovog carstva.
