Odnos muslimanskog generala prema stanovništvu bio je znatno humaniji od križarskog, na čemu mu se zahvalio i bizantijski car Isak Angel.

Kada je ajubidski sultan Salahudin opsjeo kršćansku tvrđavu Tiberias u današnjem Izraelu, kršćanska vojska kojom je komandovao Gvido od Lusinjana (Guy of Lusignan) krenula je da oslobodi grad. Bitka koja je uslijedila kod Hattina dovela je do uništenja Gvidove vojske i kasnijeg pada Jerusalema. Dvije godine kasnije, kršćanske vojske krenule su da se osvete, što je dovelo do Trećeg križarskog rata.

Suprotne snage u bici kod Hattina predvodili su Salahudin, ajubidski sultan Egipta i Sirije, i Gvido od Lusinjana, kralj Jerusalema. Obojica su vjerovali da imaju božansko pravo da vladaju Jerusalemom. Ishod bitke odredio je tok događaja u Svetoj zemlji tokom narednih decenija.

Gvido od Lusinjana rođen je 1150. godine u francuskom gradu Lusignanu, kao potomak ugledne plemićke porodice iz Poitua. Njegova porodica bila je čvrst pristalica napora Katoličke crkve da povrati Svetu zemlju, a njegov otac učestvovao je u Drugom križarskom ratu. Tačan datum Gvidovog dolaska u Svetu zemlju nije poznat, ali se vjeruje da je to bilo kasnih 1170-ih godina. Postepeno je napredovao u hijerarhiji plemstva i postao konetabl Kraljevstva Jerusalema. Godine 1180. oženio se Sibilom, sestrom kralja Baldvina IV Jerusalimskog.

Salahudin je rođen 1137. ili 1138. godine u Tikritu, u današnjem Iraku, u kurdskoj muslimanskoj porodici. Odrastao je u Siriji i odgajan u duhu sunijskog islama. Stupio je u vojnu službu pod svojim ujakom Širkuhom, generalom Zengidske dinastije, stičući iskustvo u Egiptu, gdje je došao na vlast nakon Širkuhove smrti. Do 1180-ih ujedinio je Egipat, Siriju i dijelove Iraka pod svojom vlašću i proglasio džihad protiv križarskih država.

U godinama koje su prethodile bici, Kraljevstvo Jerusalema bilo je zahvaćeno oštrom borbom za nasljedstvo koja je ozbiljno oslabila njegovu političku i vojnu koheziju. Smrt kralja Baldvina IV 1185. godine, koji je uprkos gubi vladao efikasno, izazvala je period nestabilnosti. Baldvin IV je imenovao svog nećaka Baldvina V za nasljednika, pod regentstvom grofa Rajmonda III od Tripolija. Međutim, Baldvin V je umro sljedeće godine pod sumnjivim okolnostima.

Njegova smrt ponovo je otvorila borbu između suprotstavljenih frakcija. Jedna grupa podržavala je Sibilu, sestru Baldvina IV i majku Baldvina V, koja je umirila svoje protivnike obećavši da će se razvesti od nepopularnog muža Gvida od Lusinjana. Nakon što je krunisana za kraljicu, šokirala je plemstvo ponovnim vjenčanjem s Gvidom, koji je u avgustu 1186. krunisan za kralja u Crkvi Svetog groba.

U međuvremenu, Rajmond od Tripolija i drugi plemići koji su zagovarali oprezniji i diplomatskiji pristup prema Salahudinu bili su marginalizirani. Ovo duboko unutrašnje podjeljeno stanje ostavilo je kraljevstvo ranjivim. Kada je Salahudin 1187. pokrenuo veliku invaziju, razjedinjenost vođstva pokazala se pogubnom. Neuspjeh kršćanskih plemića da se ujedine imao je presudan utjecaj na sposobnost Kraljevstva Jerusalema da pruži otpor. Suprotno tome, Salahudin je imao čvrstu kontrolu nad svojim halifatom kada je napao Svetu zemlju.

Do kraja maja 1187. godine Salahudin je na Golanskoj visoravni okupio najveću vojsku kojom je ikada do tada komandovao, da bi krenuo protiv Kraljevstva Jerusalema. Njegove trupe bile su sastavljene od Arapa, Turkmena, Kurda i drugih muslimanskih zajednica. Pojačali su ga i odredi Druza koji su mrzili križare zbog njihove grube vlasti. Njegove snage su marširale duž Galilejskog mora i opkolile mali garnizon u tvrđavi Tiberias. Salahudin nije imao teško opsadno oružje potrebno za zauzimanje tvrđave, ali je imao plan – namamiti križarske snage iz unutrašnjosti zemlje i poraziti ih u otvorenoj bici. Nakon toga, mogao bi marširati na Jerusalem i Akru.

U Jerusalemu je izbila rasprava između Rajmonda III i Gvida o tome kako se suprotstaviti Salahudinovom napredovanju. Gvido je želio krenuti prema Tiberiasu i pomoći garnizonu, dok je Rajmond bio protiv, tvrdeći da time igra po Saladinovom planu. Imao je podršku drugih plemića koji su vjerovali da Ayyubidska vojska ne može zauzeti grad bez teške opsade i da će se povući. Ipak, Gvido je naredio okupljanje 20.000 vojnika za marš na Tiberias i bitku protiv Saladina.

Dok je Salahudin opsjedao grad, Gvido je okupljao vojsku kod mjesta Sepphoris. Da bi isprovocirao križare, Salahudin je naredio ponovljene napade na Tiberias, postepeno opkoljavajući citadelu. Garnizon se jedva držao, a Gvido je nasjeo na zamku i naredio marš prema Salahudinovoj vojsci. Scena za veliku bitku bila je spremna.

Zbog nedostatka svježe vode, križari su tokom marša prema Tiberiasu patili od žeđi. Gvido od Lusinjana imao je oko 18.000 pješaka i konjanika naspram Salahudinovih 40.000, koji su bili  raspoređeni između križara i Galilejskog mora. Prije bitke zapalili su travu i izazivali križare, pokušavajući ih natjerati da krenu u napad. Istovremeno, Salahudin je poslao lahke pješadijske i konjičke jedinice da zaobiđu bokove križarske vojske i opkole ih.

Kako su muslimanski strijelci zasipali križare kišom strijela, grof Rajmond je poveo jedan odred i uspio se probiti do Galilejskog mora. Međutim, ostatak kršćanske vojske bio je opkoljen i neprestano napadan Salahudinovim trupama. Njihova žeđ dovela je do iscrpljenosti, i nisu mogli parirati muslimanskoj vojsci. Nakon nekoliko neuspjelih pokušaja da probiju obruč, križarska vojska je uništena — vojnici su ubijeni ili zarobljeni. Garnizon Tiberiasa se potom predao.

Salahudin je pokazao milost prema mnogim zarobljenim plemićima, uključujući Gvida, ali je bio nemilosrdan prema drugim grupama, naročito Turkopolima (lokalnim kršćanima koji su služili u križarskoj vojsci) i vitezovima templarima. Oko 200 templara pogubljeno je nakon bitke po Salahudinovoj naredbi. Preostali zarobljenici prodani su u roblje ili zatvoreni u muslimanske tvrđave dok nisu otkupljeni. Nakon pobjede, Salahudin je naredio pohod na Jerusalem, koji je sada bio slabo branjеn nakon uništenja Gvidovih snaga.

Zauzimanje Tiberiasa i poraz Gvidove vojske omogućili su Salahudinu napredovanje prema Jerusalemu. Do sredine septembra Saladin je osvojio brojne gradove u Kraljevstvu Jerusalema, uključujući Akru, Nablus, Jafu, Toron, Sidon, Bejrut i Askalon. Slabost kršćanske odbrane bila je posljedica Gvidove odluke da povede gotovo sve trupe u bitku. Samo je grad Tir uspio da se održi zahvaljujući križarskim pojačanjima.

U Jerusalemu je plemić Balijan od Ibelina pokušao okupiti kršćansku zajednicu radi odbrane grada. Većina garnizona bila je poslana u bitku kod Hattina, pa je grad bio slabo branjen. Do 20. septembra Salahudinove snage su stigle pred grad, gdje je Balijan imao samo mali broj vojnika. Nakon ponovljenih napada muslimanska vojska je napredovala, ali nije mogla zauzeti citadelu. Krajem septembra Balijan je uspio ispregovarati predaju koja je omogućila mnogim stanovnicima grada da budu oslobođeni u zamjenu za velike otkupnine.

Kao dio dogovora, franački vitezovi i njihove porodice bili su zarobljeni dok ne isplate otkupninu. Lokalnim kršćanima je dozvoljeno da ostanu u gradu, a Jevrejima da se vrate prvi put nakon što su protjerani tokom Prvog križarskog rata. Salahudinov odnos prema stanovništvu bio je znatno humaniji od križarskog i čak mu je donio čestitku od bizantijskog cara Isaka Angela.

Bitka kod Hattina smatra se jednom od najvećih Salahudinovih vojnih pobjeda. Kombinacijom sreće, lukavstva, odlučnosti i pokretljivosti, uspio je izvući moćnog neprijatelja iz njegovih utvrđenja i prisiliti ga da se bori na terenu koji je on izabrao. Tjerajući križare da se bore pod njegovim uslovima, Salahudin je praktično osigurao pobjedu, a uništenje Gvidove vojske omogućilo mu je da zauzme više križarskih tvrđava bez potrebe za opsadom.

Suprotno tome, Gvido od Lusinjana počinio je niz grešaka u suočavanju s muslimanskom vojskom. Bez dovoljne podrške visokog plemstva u Jerusalemu, pokušao je učvrstiti svoj legitimitet pobjedom nad Saladinom u otvorenoj bici. Međutim, njegovo loše strateško i taktičko odlučivanje gotovo je onemogućilo pobjedu. Njegove su šanse bile slabe od onog trenutka kada je napustio sigurnost Jerusalema.

Gubitak Jerusalema nadahnuo je Treći križarski rat, tokom kojeg je engleski kralj Ričard Lavlje Srce pokušao ponovo osvojiti grad od Salahudina. Njegova vojska je 1191. godine porazila Salahudina u nekoliko bitaka i zauzela Akru, djelimično osvetivši poraz kod Hattina. Ipak, Jerusalem je ostao izvan njegovog domašaja, a obnovljeno Kraljevstvo Jerusalema bilo je ograničeno na obalu Levanta.

(thecollector.com)