Godine 1011., na početku građanskog rata u al-Andalusu, carski grad Medinu Azaharu su poharali berberski vojnici koji su podržavali Sulejmana ibn el-Hakama (omejidske dinastije) protiv halife Hišama II. koji je morao premjestiti prijestolnicu u Córdobu 1013. god. Grad je potpuno napušten nakon građanskog rata koji je trejao do 1031. godine.
Drevna Medina Azahara, simbol kratkotrajnog Umejadskog hilafeta al-Andalus (936-940 do njegovog uništenja 1010. godine), bila je mnogo više od raskošnog grada. Okruživala ju je ogromna metropola koja je uključivala administrativne zgrade, ali i imanja, kuće, preduzeća i predgrađa. Ovo, što se oduvijek sumnjalo, prvi put je viđeno prošlog petka u svoj svojoj veličini i detaljima zahvaljujući ambicioznom istraživačkom projektu koji je kombinovao upotrebu dronova, LiDAR tehnologije i fotogrametrije visoke rezolucije.
Zahvaljujući tome, arheolozi su uspjeli mapirati “skrivenu Medinu”, pokazujući da je Medina Azahara zaista bila mnogo više od monumentalne citadele koja je bila u fokusu istraživanja više od jednog stoljeća. Rezultate, koji označavaju prekretnicu u interpretaciji ovog mjesta svjetske baštine, predstavili su Massimo Gasparini, Antonio Monterroso i Alberto León Muñoz (sa Univerziteta u Córdobi) te direktor Arheološkog kompleksa, Antonio Vallejo, koji je istakao važnost ovog projekta, koji je započeo 2021. godine i sada je završio svoju četvrtu fazu.
Dakle, upotreba LiDAR (Light Detection and Ranging) tehnologije, lansirane s dronova, ponudila je neviđene rezultate i omogućila generiranje digitalnog modela terena (DTM) koji prikazuje mikroreljefe koji ukazuju na zakopane strukture.
Analiza je otkrila terasasti grad s glavnim pristupnim putem i cestovnom osom orijentiranom u pravcu istok-sjeveroistok/zapad-jugozapad koja prolazi kroz centralni i zapadni sektor. Ovu osu dopunjuje pet sporednih osa koje se protežu u pravcu sjeverozapad-jugoistok, od kojih je jedna identificirana kao ceremonijalni put koji vodi do palate.
U istočnom sektoru ističe se struktura koja predstavlja stambeni blok, s desetak uskih ulica i dobro definiranih blokova. Kuće, veličine od 100 do 200 kvadratnih metara, pokazuju slične karakteristike kao one iskopane u zapadnim predgrađima i potvrđuju da se veliki broj stanovnika naselio u tom području, privučen ekonomskim poticajima halifa.
Sjeverni i zapadni dio, u međuvremenu, sadržavali su zgrade srednje i velike veličine, s četverokutnim tlocrtom i, u nekim slučajevima, strukturom nalik bazilici ili zidanoj građevini. Među njima se nalazila ogromna četverokutna građevina organizirana oko dvorišta, površine 78 kvadratnih metara. Na istočnom kraju ističe se pet velikih susjednih zgrada, ukupne površine veće od 200 kvadratnih metara.
Prema Valleju, velike zgrade raspoređene oko dvorišta u zapadnom dijelu mogle su biti dom službenih institucija ili rezidencija visokih zvaničnika koje je halifa pozvao da se nasele u gradu. Nasuprot tome, centralni dio medine izgleda bez zgrada, što je “urbana praznina” također dokumentovana u antičkim izvorima.
Rezultati ovog istraživanja, koje je Eduardo Manzano Moreno iz Španskog nacionalnog istraživačkog vijeća opisao kao “historijske”, obezbijedili su Arheološkom kompleksu Medina Azahara visokokvalitetnu kartografsku bazu podataka, neophodnu za buduće geofizičke kampanje i iskopavanja planirana za sljedeću godinu.
Do sada su se restauratorski radovi fokusirali na tvrđavu i njene službene zgrade. Međutim, ogromno područje na jugu – gdje su živjeli stanovništvo, trupe i odvijale se komercijalne aktivnosti – ostalo je praktično neistraženo i bilo je samo predmet nagađanja (od petka sumnje su stvar prošlosti).
U potrazi za sigurnošću u vezi s ovom medinom, Ministarstvo kulture Regionalne vlade Andaluzije odobrilo je 30. jula 2021. godine Opći istraživački projekt (PGI) Skrivena medina: Korištenje novih tehnologija u istraživanju i oporavku skrivenog grada Madina Azahara. Program, kojim koordinira Antonio Vallejo, tiho se razvijao između 2021. i 2025. godine. I još nije završen, jer će, kako je najavljeno, iskopavanja na mapiranim područjima početi 2026. godine.
Medina Azahara „Sjajni grad” su ruševine carskog grada kojega je 936. godine izgradio vladar Córdobe, Abdurahman III. al-Nasir (912. – 961.). Nalazi se osam kilometara od zapadne periferije Córdobe, u španskoj planinskoj regiji Sierra Morena. Grad je tada bio glavni grad Al-Andalusa sa srcem uprave i vlade unutar svojih zidina. Grad je izgrađen uglavnom iz političkih i ideoloških razloga, jer je dostojanstvo halife zahtijevalo osnivanje novog grada kao simbola njegove moći. U tom smislu, grad sadrži važne zgrade, uključujući džamije, prijestolnu dvoranu, administrativne urede i upravu, ali i barake, kupke i akvedukte. Grad je potpuno opustošen i napušten početkom građanskog rata u Al-Andalusu 1010. godine. Ostaci grada zaboravljeni su gotovo 1000 godina sve do ponovnog otkrivanja početkom 20. stoljeća. Ovaj kompletni urbani ansambl ima infrastrukturu kao što su ceste, mostovi, vodeni sustavi, zgrade, ukrasni elementi i svakodnevni objekti. On pruža dubinsko znanje o sada nestaloj zapadnoj islamskoj civilizaciji Al-Andalsa na vrhuncu svoje raskoši. Zbog toga je 2018. godine upisan na UNESCOv popis mjesta svjetske baštine u Evropi.
Izgradnja palače počela je između 936. i 940. godine, u vrijeme vladavine Abdurahmana III. i iako je većina grada izgrađena u trinaest godina, radovi su nastavljeni još četrdeset godina. Nakon što se 928. godine proglasio halifom, Abdurahman III. je odlučio izgraditi novi grad kao simbol svoje moći imitirajući druge halife na istoku, a posebno kako bi pokazao svoju nadmoć nad fatimidima Ifrikije s kojima ulazi sukob za kontrolu sjeverne Afrike.
Godine 1011., na početku građanskog rata u al-Andalusu, carski grad Medinu Azaharu su poharali berberski vojnici koji su podržavali Sulejmana ibn el-Hakama (omejidske dinastije) protiv halife Hišama II. koji je morao premjestiti prijestolnicu u Córdobu 1013. god. Grad je potpuno napušten nakon građanskog rata koji je trejao do 1031. godine.
Ostaci grada su otkriveni i malim dijelom iskopani 1910-ih. Do danas je otkopano tek oko 10% od ukupno 112 ha gradske površine, no na ovom području su najvažnije građevine.
