Španija, Irska i Norveška već su priznale Palestinu, dok Francuska, Belgija i Luksemburg najavljuju isti potez. S druge strane, Njemačka i Italija blokiraju čak i simbolične sankcije, strahujući od političkih i ekonomskih posljedica pogoršanja odnosa s Izraelom.
Najavljena posjeta izraelskog predsjednika Isaaca Herzoga Londonu iduće sedmice pretvorila se u simbol šire evropske dileme, priznati Palestinu i riskirati sukob s Tel Avivom ili nastaviti sa strategijom opreza koja do sada nije zaustavila krvoproliće u Gazi.
Herzog, koji otvoreno podržava izraelsku vojnu kampanju, dolazi u trenutku kada Velika Britanija razmatra priznanje palestinske državnosti na sjednici Generalne skupštine UN-a. Sam taj kontekst pretvara njegov boravak u Londonu u više od protokolarnog čina, u test vjerodostojnosti britanske i evropske politike prema Bliskom istoku.
Za premijera Keira Starmera, koji je tek učvrstio vlast, susret s izraelskim predsjednikom predstavlja politički rizik. Lijevo krilo Laburističke stranke traži da se sastanak otkaže, upozoravajući da bi bilo kakav gest dobrodošlice značio ignorisanje britanske ocjene da u Gazi postoji „stvarni rizik od genocida“.
„Ako sastanak nije o miru kakvu poruku šaljemo?“ pitala je Sarah Champion, predsjednica odbora za međunarodni razvoj. Još oštriji bio je veteran ljevice John McDonnell, koji tvrdi da „predstavnik države koja sistematski ubija palestinsku djecu ne smije kročiti u Britaniju“.
Međutim, dio političkog establišmenta upozorava da se vrata dijaloga ne smiju zatvoriti. Emily Thornberry iz Odbora za vanjske poslove podsjetila je da „Herzog nije Netanyahu“ te da bi razgovor s njim mogao otvoriti prostor za mirniju raspravu o dvodržavnom rješenju.
Šira evropska slika pokazuje duboke podjele. Španija, Irska i Norveška već su priznale Palestinu, dok Francuska, Belgija i Luksemburg najavljuju isti potez. S druge strane, Njemačka i Italija blokiraju čak i simbolične sankcije, strahujući od političkih i ekonomskih posljedica pogoršanja odnosa s Izraelom.
Pritisci rastu i iznutra. Više od 200 bivših diplomata i ambasadora potpisalo je pismo u kojem optužuju EU za pasivnost, dok su lideri poput španskog premijera Pedra Sáncheza i slovenske predsjednice Nataše Pirc Musar ocijenili evropski odgovor na rat u Gazi „neuspjehom“ i „saučesništvom“.
U diplomatskim krugovima vlada strah da bi kolektivno evropsko priznanje Palestine izazvalo oštre kontramjere Izraela, od prekida diplomatskih odnosa do zamrzavanja saradnje na sigurnosnim i obavještajnim poljima. Mnogi evropski lideri, posebno u Berlinu i Rimu, procjenjuju da se kontinent ne može priuštiti dodatne tenzije u trenutku kada se suočava s ratom u Ukrajini i rastućom energetsko-sigurnosnom nesigurnošću.
No, kritičari upozoravaju da se time nastavlja tradicija evropske „politike kalkulacije“ koja traje od početka izraelske ofanzive. Dok broj mrtvih u Gazi prelazi desetine hiljada, a Međunarodni sud pravde sve jasnije ukazuje na rizik od genocida, odgađanje ključnih odluka dodatno urušava moralni kredibilitet Evropske unije.
Herzogova posjeta Londonu i rasprave oko priznanja Palestine pretvaraju se u historijski test evropskih vrijednosti. Ako Velika Britanija i EU nastave balansirati između izraelskog pritiska i vlastitih deklaracija o ljudskim pravima, rizikuju da ostanu posmatrači dok se na Bliskom istoku kroji nova geopolitička realnost.
Pitanje koje lebdi nad Starmerovom Downing Street 10, ali i nad kancelarijom u Berlinu i Jelisejskom dvorcem u Parizu, jeste da li će Evropa konačno djelovati u skladu s principima koje zagovara, ili će još jednom ostati zarobljena između straha od Izraela i vlastite nemoći.
