Po Ferhad-begovim zadužbinama cijela se mahala nazivala njegovim imenom, a u osmanskom i austrougarskom periodu i cijela ulica nosila je ime Ferhadija. Od 1928. godine preimenovana je u Ulicu prijestolonasljednika Petra, po Petru II Karađorđeviću, a pod tim imenom protezala se i duž trase današnjih Sarača. Tokom Drugog svjetskog rata vraćen joj je naziv Ferhadija, ali je 1945. preimenovana u Ulicu Vase Miskina Crnog. Tek 1993. godine ponovo je dobila svoj prvobitni naziv.

Tarih, ispisan u kitnjastom dželi pismu i obrubljen cvjetnom dekoracijom nad portalom Ferhadija džamije, potvrđuje godinu njenog nastanka – 969. po hidžri, odnosno 1561/62. godinu.

Ferhad-beg podiže ovu građevinu,
Sastajalište asketa, dom pobožnih.
Bog nam nadahnu njen kronostih:
Za ljubav Boga, gospodara svjetova.

Vakif ove džamije Ferhad-beg Vuković Desisalić bio je bosanski sandžak-beg, a prema podacima koje navodi Evlija Ćelebija Ferhad-beg je prvo bio sandžak-beg kliški, zatim sandžak-beg pakrački, a od aprila 1568. do svoje smrti u junu iste godine i sandžak-beg bosanski.

Uz džamiju je izgradio i mekteb, imaret, česmu i šadrvan. Mekteb, smješten na istočnoj strani džamijskog dvorišta, prvi put je stradao u požaru 1697. godine. Obnovio ga je Mehmed-beg Dženetić, ali ga je požar 1879. godine dokrajčio. U ovom mektebu jedno vrijeme bio je mualim i poznati sarajevski ljetopisac Bašeskija.

Podaci govore da je u blizini džamije izgrađen i imaret, koji je također izgorio u požaru 1697. godine i nikada nije obnovljen. Pred dvorištem džamije nalazila se i masivna kamena česma, srušena 1892. godine, za čiju je obnovu hadžija Ahmed, sin hadžije Alije, uvakufio dva dućana i magazu 1803. godine. Česma se snabdijevala vodom iz Gazi Husrev-begovog vodovoda i pretpostavlja se da je pripadala tipu suračesmi – česmama s više lula, zbog čega su ih nazivali šadrvanima.

Danas su sačuvani samo džamija i manje greblje uz nju.

Po načinu proporcionalnog oblikovanja glavnih arhitektonskih elemenata, Ferhadija odražava punu zrelost klasičnog osmanskog stila gradnje. Potkupolna džamija s trijemom natkrivenim malim kupolama i vitkom prigrađenom munarom, predstavlja primjer harmonične i proporcionalne usklađenosti geometrijskih oblika i jednostavnosti rješenja.

Pored dekorativne kamene plastike, specifična je i po arabesknom slikarstvu iz 16. stoljeća, koje je decenijama bilo prekriveno vapnenim i bojenim slojevima te znatno oštećeno. Pretpostavlja se da su ove dekoracije radili domaći majstori – nakaši. Ispitivački radovi, izvođeni sondiranjem zidnih slojeva u cilju otkrivanja originalnih zidnih dekoracija, pokazali su postojanje pet bojenih slojeva iz različitih vremenskih perioda.

U periodu austrougarske okupacije, džamija je dobila novi dekor, rađen šablonski, u vrlo tmurnim tonovima. Ipak, ovaj dekor se ubrzo toliko oštetio da su ostali samo fragmenti. Glavni razlog tome je što je Ferhadija, poput mnogih drugih potkupolnih objekata u BiH, ostala bez olovnih pokrivača koje je Austro-Ugarska skinula i upotrijebila za svoje potrebe.

U haremu pred džamijom danas se nalazi dvadesetak nadgrobnih spomenika. Nišani, sa natpisima na turskom jeziku i različitim turbanima, potvrđuju da su ovdje ukopani age, uleme, ali i desetak predstavnika janičarskog odžaka u Sarajevu, čije se sjedište nalazilo na mjestu današnje Katedrale.

Neka Istiniti uroni pokojnika u more oproštaja,
A na Sudnjem danu neka mu je zagovornik ponos svijeta Muhamed.
Neka se nastani u rajskim vrtovima i neka mu je vjera drug.

Ovaj natpis stoji na najstarijem nišanu Čelebi-age.

Po Ferhad-begovim zadužbinama cijela se mahala nazivala njegovim imenom, a u osmanskom i austrougarskom periodu i cijela ulica nosila je ime Ferhadija. Od 1928. godine preimenovana je u Ulicu prijestolonasljednika Petra, po Petru II Karađorđeviću, a pod tim imenom protezala se i duž trase današnjih Sarača. Tokom Drugog svjetskog rata vraćen joj je naziv Ferhadija, ali je 1945. preimenovana u Ulicu Vase Miskina Crnog. Tek 1993. godine ponovo je dobila svoj prvobitni naziv.

Velikani bošnjačke kulture Alija Isaković, Ibrahim Ljubović, Muhsin Rizvić, Nedžad Ibrišimović, Abdulah Sidran– svoj su smiraj pronašli u haremu Ferhadija džamije.

Fotografije: Velija Hasanbegović